130 milyon manatın “yox”a çıxması...

Bu ilin may ayında Qax-Zaqatalada baş verən zəlzələ yüzlərlə evə ziyan vurdu. Olay yerinə gedən ölkə başçısı İlham Əliyev, Fövqalədə hallar naziri Kəmaləddin Heydərov təbii fəlakətin gətirdiyi fəsadların aradan qaldırılması üçün bütün lazımı tədbirlərin görüləcəyini vəd etdilər. Əvvəlcə dövlət büdcəsindən 20 milyon, daha sonra isə 300 milyon manat ayrıldı. Sakinlərə bildirildi ki, dərs ilinə qədər (2012-ci il sentyabrın 15-nə qədər – red.R.D.) bağçalar və məktəblər tikilib istifadəyə veriləcək. Qış qapını kəsdirənə qədər isə qəzalı evlər sahiblərinin “xidməti”ndə olacaq. Havalar soyusa da evlər tam tikilib istifadəyə verilmədi, məktəblərin inşası hələ də davam edir. Bağçalardan isə söz açmağa dəyməz. Valideynlər övladlarını ya evlərində tərbiyə edirlər, ya da bağça müəllimələrinin mənzillərinə göndərirlər...

500 məktəbli harada təhsil alsın?

Zaqatalada olanda evlərin tikintisinin ləng getdiyinin şahidi olduq. Evi yararsız olan Aşağı Tala kənd sakini Şahin Həsənov deyir ki, FHN-dən evinə iki dəfə komissiya gəlib: “Birinci dəfə “təmir edilməlidir”, ikinci baxışda “bərpa-gücləndirmə” dedilər. Ancaq indiyə qədər nə təmir olunub, nə də bərpa gücləndirmə işləri aparılıb. Evin tavanı isə uçub, yağış yağanda nəinki ikinci mərtəbə, hətta birinci mərtəbə də su altında qalır”.

Bu kəndin başqa bir sakini İmran Qaraçıyev üç nəfərlik ailəsiylə həyətindəki balaca daxmada yaşayır. Qorxusundan evində yaşaya bilmir. Qaraçıyevlər ailəsinə bir manat belə yardım olunmayıb. Bu azmış kimi mənzilinin bir kvadratı da olsun təmir edilməyib.

Həyətində çadır quran Mədinə Musayeva körpələriylə orada yaşaya bilmir. Deyir ki, uşaqları çadırda soyuqdan yata bilməzlər. Hələlik çat əmələ gəlmiş evində yaşayır. Komissiya üç dəfə bu ailənin mənzilində olub. Baxış zamanı məlum olub ki, evləri təmir olunmalıdır. Ancaq o da o biri sakinlər kimi hələ də yol gözləyir.

Aşağı Tala 3 saylı orta məktəbi də yenidən tikilir. Ötən əsrin 80-ci illərində istifadəyə verilən bu məktəbdə 1175 şagir təhsil ala bilirdi. Zəlzələdən sonra təhsil ocağı yenidən tikilir. Yenə də 3 mərtəbəli məktəb tikilir, ancaq şagird sayı az olacaq. Məlumatlara görə, burada 650 şagird oxuya biləcək. 500-dən artıq məktəbli təhsilini başqa ünvanda davam etdirməlidir.

İlham Əliyevin açılışında iştirak etdiyi məktəb çat verib

Gözbarax kəndində orta məktəb istifadəyə verilib. Kənd sakinləri deyir ki, sözügedən təhsil ocağının tez bir zamanda tikilib hazır olması ölkə başçısının ikinci dəfə Zaqatalaya səfəri üçün nəzərdə tutulubmuş. İlham Əliyevin qırmızı lenti kəsməsi üçün tələm-tələsik tikilən orta məktəbin hazırda binasında çat əmələ gəlib. Çatın qalınlığı 1-2 sm arasındadır.

Zaqatalada elə kəndlər var ki, orada evlər sökülüb yenidən tikilsə də, inşasının tam başa çatması üçün bundan sonra da 3-4 ay gərəkdir. Həmin evlərin ustalarıyla söhbət zamanı məlum oldu ki, mənzillərin tikilməsi üçün verilən tikinti materaillarını almağa günlərini sərf edirlər. Elə ev sahibi var ki, rayonun mərkəzinə gedib, komissiya üzvləri ilə dalaşır, sonda istəyinə çatır. Bundan başqa ustalara normal pul verilmir. Ustalara tikintisindən asılı olmayaraq hər işə görə bir kvadrat metr üçün ən yaxşı halda 3 manat pul verilir. Əksər vaxtı bu pullar da gecikdirilir. Bu halda isə fəhlələr baş götürüb qaçırlar. Gözbaraxda, Qımırda, Çobankolda və başqa kəndlərdə tikilən mənzillərin çoxu yarıtikildir.

Zaqatalalılar iddia edir ki, 3-5 min manat müqabilində evi və həyətindəki damı yenidən inşa etdirmək mümkündür.

Unudulmuş bir kənd...

Ən acınacaqlı vəziyyət Zaqatalanın Ələsgər kəndindədir. Ələsgər Muxax kəndindən 2 kilometr aralıdadır. Yəni o qədər uzun məsafə qət etmirsən. Kənd o qədər də böyük deyil. Burada 70 ailə yaşayır. Kəndə gediş-gəliş çətindir. Bura bircə dənə də olsun marşrut işləmir. İnsanlar rayonun mərkəzinə getmək üçün yük maşını sifariş edirlər. Maşın isə zəhmət haqqı üçün 20 manat tələb edir. Bu pulu qazana bilməyən kənd sakinləri ayda, ildə bir dəfə mərkəzə gedirlər.

Ələsgərdəki evlərin əksəriyyəti qəzalı vəziyyətdədir. Zəlzələdən sonra Fövqəladə Hallar Nazirliyinin (FHN) komissiyası kəndə iki dəfə səfər edib. Bütün mənzillərə “təmir edilməlidir”, “bərpa-gücləndirmə” rəyi yazılıb. Ancaq bircə dənə də olsun ev təmir olunmayıb. Sakinlər onlardan mənzillərinin təmir olunmasını tələb edəndə özlərinin qarşılaşdığı problemləri eşidirlər. Sən demə, FHN bu kəndə evlərin təmiri üçün taxta-şalban, daş, qum-çınqıl göndərə bilmir.

Məryəm Mahmudovaya komissiya üzvləri deyib ki, Ələsgər kəndinə gəlmək çətindir: “Bizə dedilər ki, özünüz maşın tapın inşaat materiallarını aparın. Belə dövlət olar? Soyuqdan qırılırıq. Bir azdan havalar lap pis olacaq”.

Gülşən Mahmudovanın evi də qəzalı vəziyyətdədir. Onun mənzilinə də komissiya gəlib, baxıb, rəyini yazıb və gedib. Təbii fəlakətdən sonra Ələsgərdə yalnız 9 illik təhsil verən orta məktəb inşa edilir. Dərs ilinə qədər məktəb istifadəyə verilmədiyi üçün şagirdlər direktorun evində “təhsil” almalı olurlar.

FHN deyir ki...

Fövqəladə Hallar Nazirliyinin (FHN) məlumatına görə, zəlzələnin nəticələrinin aradan qaldırılması istiqamətində 01 noyabr 2012-ci il tarixə kimi FHN-nin müvafiq komissiyası 28680 fərdi yaşayış evinə, 1179 ictimai kommunal binalara baxış keçirilib. Bunlardan 3545 fərdi yaşayış evinin, 11 kommunal çox mənzilli yaşayış binasının bərpası nəzərdə tutulub. Hazırda evlərə və sosial obyektlərə texniki baxışların keçirilməsi davam edir. Rayonlar üzrə Zaqatalada 3003, Qaxda 327, Balakəndə 215 (cəmi 3545) fərdi yaşayış evinin və 3 kommunal çox mənzilli yaşayış evlərinin tikintisinə başlanılıb. 482 ev tikilib sakinlərin istifadəsinə verilib. Zəlzələ ilə bağlı ziyan dəymiş 35 məktəbin, o cümlədən Zaqatalada 21, Qaxda 10, Şəkidə 3, Balakəndə 2 məktəbin tikintisinə başlanılıb. Bunlardan 6 məktəb tikilib istifadəyə verilib, 9 məktəbin tikintisi başa çatmaq üzrədir. Tikintisinə gec başlanılmış məktəblərin isə 2013-cü ilin yanvar-aprel aylarında tikilib istifadəyə veriləcəyi bildirilir. Zəlzələnin fəsadlarını aradan qaldırmaq üçün əvvəlcə 20 milyon manat, sonra 300 milyon manat vəsait ayrılıb. Həmin vəsaitin 234 605,6 min manatı xərclənib.

130 milyon manatın “yox”a çıxması...

Zəlzələ bölgəsində də vəsaitlərin mənimsənilməsi mərhələsi daha çox tikinti materiallarının şişirdilmiş bazar qiymətləri ilə alınmasında və evlərin tikintisində baş verir. Zəlzələ bölgəsində evlərin bir kvadratmetri 500 manata tikilir. Bunu Zaqatala rayonunun Gözbarax kəndində çalışan “Gilan Holdinq” şirkətinin nümayəndəsi Seyidmalı İsmayılov da təsdiq edib.

Əslində isə zəlzələ bölgəsində ev tikintisi neçəyə başa gələ bilərdi?

“Əmlak bazarı iştirakçıları” İctimai Birliyinin icraçı direktoru Ramil Osmanlı monitorinq aparmadan dəqiq rəqəmlər açıqlamağa çətinlik çəkdiyini bildirdi. Lakin o, zəlzələ bölgəsində inşa edilən evlərin qaçqın və məcburi köçkünlər üçün inşa olunan şəhərciklərdən ucuz başa gəldiyini də qeyd etdi.

“Kür” Vətəndaş Cəmiyyəti Qərargahının koordinatoru Oqtay Gülaliyev deyir ki, Fövqəladə Hallar Nazirliyinin xətti ilə tikilən evlərin qiymətinin araşdırılması üçün dəfələrlə adı çəkilən nazirliyə müraciət edib və rəsmi sorğu göndərib. O.Gülalıyevin sözlərinə görə, sorğulara cavab verilmədiyindən məhkəməyə müraciət etməli və eyni zamanda araşdırmalara başlamalı olublar: “Prosesə müstəqil ekspertlərdən və qiymətləndirmə şirkətlərinin nümayəndələri də cəlb edilib. Məlum olub ki, Sabirabad və Saatlıda iki otaqlı ev təxminən 19 min 500 manata, 3 otaqlı ev isə 24 min manata başa gəlir. Fövqəladə Hallar Nazirliyinin xətti ilə Zaqatalada iki otaqlı evlərin tikintisi 45 min manata, 3 otaqlı evlərin tikintisi 63 min manata başa gəlir. Bu da real qiymətlərdən 2-2,5 dəfə artıqdır və reallıqdan uzaqdır. Yəni korrupsiyadan xəbər verir”.

Hər bir evin tikintisində 20 min manatdan 32 min 500 manata qədər mənimsəmə var. Tikilən evlərin daha çox 3 və 4 otaqlı olduğunu nəzərə alaraq mənimsənilən vəsaiti orta hesabla hər evdən 27 min manat götürsək təkcə evlərin tikintisi zamanı  nəzərdə tutulan 3545 evin tikilməsi üçün dövlət büdcəsindən nə az, nə çox 95 milyon manatın “yox”a çıxdığı məlum olur.

Zəlzələ zonasında tikilən evlərdə hamam və tualetin inşası nəzərdə tutulmayıb.

Tikinti materiallarının şişirdilmiş bazar qiymətləri ilə alınması, ucuz işçi qüvvəsindən istifadə olunması, vergi və digər sosial ödənişlərin ödənilmədiyi, sığorta və əmək müqaviləsinin olmadığı və başqa işləri nəzərə alsaq məbləğin 130 milyon manatı ötdüyü üzə çıxacaq. Bu vəsait ümumi vəsaitin az qala yarısını edir.

Evlər neçəyə tikilir, ustalara nə qədər məvacib verilir?

“Əmlak Ekspert Servis” Qiymətləndirmə Şirkəti Kür daşqınları ilə bağlı 2011-ci ildə tikilmiş 78.5 kvadrat metrlik evin qiymətləndirməsini aparıb. Qiymətləndirmə “Qiymətləndirmə fəаliyyəti hаqqındа” Аzərbаycаn Rеspublikаsı Qаnununа və Milli Qiymətləndirmə Stаndаrtlаrınа (AZS) eləcə də, əmlakın qiymətləndirilməsi üzrə digər beynəlхalq qiymətləndirmə birliklərinin peşəkar qiymətləndirmə qaydalarına uyğun оlaraq həyata keçirilib. Qiymətləndirməyə əsasən 3 otaqlı, 78.5 kv.m ümumi, 54,3 kv.m. yaşayış,  24,2 kv.m köməkçi sahədən ibarət olan fərdi yaşayış evinin dəyəri 23959 (iyirmi üç min doqquz yüz əlli doqquz) manat olub.

2 otaqlı, 73.78 kv.m ümumi, 32,0 kv.m. yaşayış,  41,78 kv.m köməkçi sahədən ibarət olan fərdi yaşayış evinin dəyəri isə 19 721 (on doqquz min yeddi yüz iyirmi bir) manat təşkil edib.

Zəlzələ bölgəsində tikinti işlərini həyata keçirən podratçı təşkilatlarda çalışan işçilərlə hər hansı müqavilə bağlanmır. Onlardan yalnız vəsiqələri alınır, kitaba kimlikləri qeyd olunur. İşçilər təhlükəsizlik qaydalarına əməl etmirlər. Bu qaydalara əməl etmək üçün onlara hər hansı şərait də yaradılmır. Tikintidə, hətta qaynaq işlərində çalışanların xüsusi qoruyucu geyimləri, uniformaları, başlarında kaskaları, hətta bəzilərinin əlcəkləri belə yoxdur. Bir çox işçilərə əmək haqqı qarşılığında gündəlik 10-12 manat günəmuzd verilir.

Aparılan təmir-tikinti işlərində yerli sakinlər demək olar ki, iştirak etmirlər. Səbəbi isə çox sadədir - verilən əmək haqqı xeyli aşağıdır. Buna görə də əsasən işçilər, Saatlı, Sabirabad, Şirvan, İmişli, Dağıstan və başqa bölgələrdən gəlirlər. Belə ki, fəhlələrə suvağın, alçipanın, döşəmənin vurulmasının bir kvadratmetri 2 manat, hörgünün kvadratı 2,5-3 manat pul verilir. Usta da həmin vəsaitdən ona kömək edən fəhləyə də pul verməlidir. Halbuki, podratçı təşkilatların FHN ilə razılaşmasına görə, işçilərə faktiki olaraq verilən əmək haqqından qat-qat artıq məvacib ödənilməli idi.

“Kür”: Zəlzələyə ayrılan pullara məmurlar üçün villalar tikilir

“Zaqatalada Kəmaləddin Heydərovun sədrliyi ilə  keçirilən müşavirədə ona zəlzələ bölgəsində podratçı təşkilatların gördüyü işlərlə bağlı 3 ay öncə təqdim olunmuş arayış yenidən təqdim edilib. O isə öz növbəsində “axı bu arayışı 3 ay öncə mənə vermişdiniz” desə də sonradan üstündən sükutla keçib. Noyabrın 15-də isə bölgəyə səfər edən FHN rəhbəri bildirib ki, 2012-ci ilin 7 və 18 mayında Qax-Zaqatala bölgəsində baş vermiş Zəlzələ nəticəsində ziyan dəymiş evlərin 60 faizi tikilib”, - bu sözlərin müəllifi isə mənzili qəzalı vəziyyətdə olan, ancaq heç bir yardım ala bilməyən Aşağı Tala kəndinin sakinidir.

“Kür” Vətəndaş Cəmiyyəti Qərargahının bu günlərdə yayımladığı hesabatda maraqlı bir nüans öz əksini tapıb. Hesabatda qeyd edilib ki, vəsaitlərin xərclənmə coğrafiyası bəzən FHN-ni aşaraq digər yüksək vəzifəli şəxslərin maraq dairəsinə, bəzən isə siyası məqsədlərə xidmət edir: “Həmin pulların bir hissəsi podratçı təşkilatların, başqa bir hissəsi FHN-nin rəhbərliyində təmsil olunan şəxslərin, onların yaxın ətrafının, qohumlarının biznez maraqlarının təmin olunmasına sərf olunur.

Vəsaitlərin digər hissəsi isə daha yuxarı oqranlara ötürülür. “Qənaət olunmuş” vəsaitlərlə zəlzələ bölgəsində çalışmalı olan şirkətlər Xızıda, Göy-Göl rayonunun Zod qəsəbəsində, Bakı şəhərinin özündə, Zirə qəsəbəsində, İsmayıllı rayonunda, Qəbələdə, Ağdaşda, Lənkəranda və başqa ünvanlarda FHN-də, Prezident Administrasiyasında və başqa dövlət qurumlarında işləyən yüksək vəzifəli şəxslərə, onların yaxın qohum-əqrabası üçün müasir tələblərə cavab verən yaraşıqlı, böyük iqamətgahlar tikirlər. Bu villa-iqamətgahları birbaşa FHN rəhbərliyinə məxsus və tabe olan əsasən “Azəri Trans” şirkəti inşa edir”.

Ən maraqlı məqamlardan biri isə Zaqatalada evlərin tikintisi ilə məşğul olan şirkətlərin adlarının çox ciddi cəhdlə gizlədilməsidir. FHN rəhbərliyinə təqdim olunmuş arayışlarda ev tikən şirkətlərin adı gizlədilir və şirkət rəhbərlərinin yalnız soyadları qeyd olunub. Çalışan şirkətlərin adlarının nəinki ictimaiyyətə, hətta FHN daxilində belə yazışmalarda və hesabatlarda da açıqlanmasına icazə verilmir.

Zaqatalayla Vanın fərqi, yaxud nazirlik niyə susur?

Ötən il Türkiyənin Van şəhərində baş vermiş ağır, dağıdıcı zəlzələdən sonra bir il içində bölgə yenidən quruldu. Yeni şəhərin salınması Türkiyənin dövlət büdcəsinə cəmi 150 milyon dollara (təxminən 130 milyon manata – R.D) başa gəldi. Ancaq Zaqatalaya dövlət büdcəsindən təxminən 3 dəfə çox vəsait ayrılmasına baxmayaraq problemlər həll olunmur.

FHN isə ona ünvanlanan çoxsaylı suallara aydınlıq gətirmir. İstər vətəndaş cəmiyyətinin, istər jurnalistlərin, istərsə də Zaqatala sakinlərinin həm rayon icra hakimiyyətinə, zəlzələdən sonra ayrılan komissiyanın rəhbərinə, nazirliyə, həm də nazir Kəmaləddin Heydərova göndərdiyi saysız-hesabsız sualları, müraciətləri, şikayətləri cavabsız qalıb.

Bunları nəzərə alaraq cavabı hələ verilməyən sualları qeyd edirik:

1. Evləri tikilmiş şəxslərin adı, soyadı, ailə üzvlərinin sayı, tikilən yeni evin sahəsi, həmin evi tikən şirkətin adı, tikintiyə çəkilən xərc və evin ünvanı FHN-nin saytında yerləşdirilsin.

2. Ustalara verilən pulun dəyəri açıqlansın.

3. Mənzilləri tikən şirkətlər və onların rəhbərlərinin adı açıqlansın.

4. Ev inşa edən şirkətlər bu işi görmək üçün tenderdə necə qalib gəlib? Onların tenderə verdiyi layihənin surəti ictimaiyyətə açıqlansın.

5. FHN-nin tərkibində yaradılmış komissiya evlərin “qəzalı” və ya “bərpa-gücləndirmə” rəyini nəyə əsasən verir?

6. Rayonun Ələsgər kəndində zəlzələdən sonra bircə dənə də olsun ev tikilməyib. Bunu nə ilə izah etmək olar?

Ümidlə FHN-dən bu suallara cavab gözləyirik. İnanırıq ki, nə vaxtsa bizə, o cümlədən, ictimaiyyətə qaranlıq qalan suallar “ağ gün”ə çıxacaq...

Ramin DEKO

“Mehriban xanım nazirə dedi ki, problemi həll edin, yenə şikayət etsə, ərizəni yaz, işdən çıx”

Nəqliyyat şefinin obyektində işləyib dörd barmağını itirən, sonra onun adamları tərəfindən oğurlanan fəhlənin başına daha nələr gəlib?

Nəqliyyat naziri Ziya Məmmədovun adamları Kürdəmir rayon Mollakənd kənd sakini Iftixar Ağayevin başına olmazın oyunlar gətirib. Dörd barmağını itirən, bir ay oğurlanaraq girov saxlanılan, işindən olan 1978-ci il təvəllüdlü bu şəxsin həyatı bir dramdır. Onunla görüşüb söhbət edəndə qarşımızda duran şəxsin 34 yox, 64 yaşlı bir adamın olduğunu zənn etdik. Ancaq yanılmışdıq...

Iftixar Ağayev və onun hüquqlarını müdafiə edən, hüquq müdafiəçisi Ələkbər Məmmədovla öncədən planlaşdırdığımz ünvanda görüşüb söhbət etdik.

“Xəstəxanaya da gizli apardılar, evə də...”

Iftixar Ağayev 2003-cü ildən Bakıda yaşayır. Daha dəqiq desək, Xırdalanda kirayədə qalır. Onun nə evi var, nə də pulu. Buna görə də ailə qura bilmir. Deyir ki, paytaxta üz tutanda bundan sonra həyatının yaxşılığa doğru dəyişəcəyini gözləyirmiş. Həyatı dəyişdi, ancaq gözlədiyi kimi yox.

O, Xırdalanda “Azbentonit” zavodunda fəhlə kimi işə düzəlir. Görəcəyi iş isə kisə kəsmək olub, maaşı da indiki pulla 120 manat. Bir müddət keçəndən sonra vəzifəsi qaldırılır, olur çilingər ustası. Təbii ki, maaşı da artırılır. Olur 160 manat: “Əslində mənə çatacaq əmək haqqı 120 “şirvan” idi (240 manat). Ancaq sex rəisi Sakit müəllim maaş günü kağıza imza atdırıb, 80 “şirvan” (160 manat) verirdi. Icazə yox idi ki, kağızda yazılan əmək haqqımıza baxaq. Sonradan bildim ki, maaşımızı yeyirlər".

Iftixar Ağayev düz 4 il bu cür işləyir. Əmək haqqı kəsilsə də, birtəhər zavodda çalışır. 2007-ci ilin yayında dəzgahla işləyən zaman barmaqlarını itirir: “Barmaqlarımı “stanok” aparan kimi məni 01 AA 135 nömrəli maşınla sex rəisi Sakit müəllim, texniki təhlükəsizlik xidmətinin əməkdaşı Tahir müəllim, zavodun baş mühəndisi Şakir müəllim xəstəxanaya apardılar. Bu barədə polisə heç bir məlumat vermədilər. Topçubaşov adına xəstəxanada Anar adlı cərrah 3 saatdan çox əməliyyat apardı. Bir neçə gündən sonra məni evə buraxdılar. Xəstəxanada olanda da polisə məlumat vermədilər və mənə dedilər ki, bir kəsə şikayət etsəm, axırım pis olacaq".

Iftixar Ağayev deyir ki, zavod təkcə onun əməliyyat olunması üçün xəstəxanaya pul ödəyib: “Müalicəni öz hesabıma etdim. Hətta məni xəstəxanadan evimə gizli şəkildə gətirdilər. O dərəcədə hədə-qorxu gəldilər ki, nə başqa ünvanda - qohumlarımgildə qaldım, nə də xəstəxanada müalicə olundum. Böyük bacım mənə qulluq etdi. Sağalandan sonra zavoda qayıtdım”.

“Barmaqlarımı guya evdə işləyəndə itirmişəm”

Iftixar Ağayev zavoda gedən kimi birbaşa “Azbentonit”in təsisçisi Aydın Məmmədovla sədr Yasin Xəlilovun qəbuluna düşür: “Onlar da məni hədələdilər. Qorxumdan səsimi çıxarmadım. Iş kimi mənə zavodda yaşıllaşdırmanı tapşırdılar. Həyəti süpürürdüm, zibilləri atırdım - bu sayaq işə görə aylıq əmək haqqım 80 manat idi”.

Müsahibimiz deyir ki, yaşıllaşdırmada 6 ay işləyəndən sonra zavodun mühafizə xidməti vəzifəsini icra etməyə başlayır: “Mühafizədə maaşım 230 manat idi. Bir müddət bu vəzifədə çalışandan sonra mənə edilən haqsızlığa daha dözə bilmədim. Haqqımı tələb etməyə başladım, vurulan ziyana görə kompensasiya istədim. Bunu görəndə şər atmağa başladılar. Təhlükəsizlik xidmətinin rəisi Murad Qafarov məni oğurluqda suçladı. Guya köhnə akkumlyator oğurlamışam. Halbuki bu oğurluqdan xəbərim olmayıb. Özləri planı qurmuşdular, sonradan üstü açıldı. Bir sözlə, oğurluq adıyla məni işdən azad etdilər”.

Iftixar Ağayev bir müddət işsiz qaldıqdan sonra özünə təqaüd düzəltdirmək istəyir. Buna görə yenidən zavoda baş çəkir. Aydın Məmmədov onu qəbul edir və bildirir ki, kömək edəcək. Bir müddət sonra Aydın Məmmədov ona deyir ki, ikinci qrup əllilik dərəcəsi almaq üçün Kürdəmirdəki komissiyaya 700 manat göndərib: “Kürdəmir rayonuna getdim və komissiyanın sədri Eynulla müəllimlə görüşdüm. Mənə dedi ki, 9 il komissiyaya gəlib-getməlisən, ola bilsin barmaqların yerinə gəldi. Bu cavabdan sonra özümə gələ bilmədim. 9 aydan sonra mənə üçüncü qrup əlillik dərəcəsi verdilər. Yenidən Eynulla müəllimlə görüşdüm. Ona dedim ki, Aydın Məmmədov ikinci qrup əlillik dərəcəsi almağım üçün sizə 700 manat göndərib. Bunu inkar etdi və heç kimdən pul almadığını dedi. Üstəlik qeyd etdi ki, barmaqlarımı istehsalatda yox, öz evimdə işləyən zaman itirmişəm. Bu cavabdan əsəbiləşdim, dedim ki, sən barmaqlarını şüşənin arasına qoy, əgər mənim kimi barmaqlarını itirsən, heç nə tələb etməyib, buranı tərk edəcəm. O, polis çağırdı. Guya onu təhqir etmişəm. Kürdəmir rayon polis idarəsinin əməkdaşları məni idarəyə apardılar. Başıma gələnləri polisə danışdım, bir sutka orada saxlanandan sonra sərbəst buraxıldım”.

Mehriban Əliyevanın göz yaşları...

Iftixar Xəlilov polis idarəsindən çıxandan sonra dərhal Bakıya - “Azbentonit”ə gəlir. Zavodun təsisçisi və rəhbərliyinin qəbuluna düşür, ancaq təhqir olunaraq bayıra atılır: “Çarəsiz qalıb Nəqliyyat naziri Ziya Məmmədova teleqram vurdum. Çünki işə düzələn zaman mənə bildirmişdilər ki, zavod Ziya müəllimindi. Teleqramıma cavab gəldi. Cavab məktubunda yazılmışdı ki, nazirliyə gəlim. Deyilən vaxtda nazirliyə getdim, ancaq mühafizə xidmətinin əməkdaşları zavodun nazirlə heç bir əlaqəsi olmadığını dedilər və məni bayıra atdılar”.

Çarəsiz qalan Iftixar bu dəfə ombudsman Elmira Süleymanovaya şikayət məktubu yazır: “Elmira xanımın imzasıyla mənə cavab gəldi ki, başıma gələn hadisələrlə bağlı heç nə edə bilməz. Guya onun buna səlahiyyəti çatmır”.

Iftixar Ağayev 50 manat borc pul tapır. Məqsəd Heydər Əliyev fondunun prezidenti Mehriban Əliyevaya sifarişli teleqram göndərmək olur: “Mənə dedilər ki, Xırdalan poçtundan teleqramı göndərməyim. Oradan heç bir məktub Mehriban Əliyevaya çatmır. Ancaq heç kimə fikir vermədən göndərdim. Allaha dua etdim ki, teleqramım çatsın və məni qəbul etsin”.

Bir müddət keçəndən sonra Mehriban Əliyeva Iftixar Ağayevi qəbul edir: “Cavab məktubu gəldi ki, Mehriban Əliyeva sizinlə görüşmək istəyir. Mehriban xanımla görüşdüm və ona başıma gələn hadisəni danışdım. Dediklərimi eşitdikcə gözündən yaş süzülürdü. Məni təhüləksizlik xidmətinin əməkdaşlarına tapşırdı. Onlarla birlikdə nahar etdim, mənə kostyum aldılar, sonra 100 manat pul verdilər. Üstündən bir neçə saat keçəndən sonra dedilər ki, Mehriban xanım sizi yenidən qəbul otağında gözləyir”.

Bu dəfə qəbul otağında Mehriban Əliyevadan başqa nəqliyyat naziri Ziya Məmmədov, ombudsman Elmira Süleymanova və əmək müfəttişliyi xidmətinin bir əməkdaşı vardı: “Qorxudan əlim-ayağım əsirdi, özümü itirdim. Mehriban xanım mənə dedi ki, narahat olma, başına gələnləri danış. Bütün başıma gələnləri bir daha danışdım. Mehriban xanım məndən soruşdu ki, Ziya Məmmədova sualın var? Dedim ki, bəli. Nazirdən “Azbentonit” zavodu haqda soruşdum. Ziya Məmmədov təsdiqlədi ki, zavod ona məxsusdur. Elmira xanıma etdiyim müraciətə verdiyi cavabın səbəbini soruşdum, o susdu".

Bu söhbətdən sonra Mehriban Əliyeva Ziya Məmmədova və əmək müfəttişliyi xidmətinin əməkdaşına göstəriş verir: “Mehriban xanım nazirə dedi ki, bu adamın problemini həll edin. Zavodda işə düzəldin. Əgər mənə şikayət etsə, ərizəni yaz, işdən çıx”.

“Oğurlanmağımla bağlı bir yerə şikayət etsəm, anamı və məni öldürəcəklərini dedilər”

Görüşdən çıxandan sonra Iftixar Ağayevi “Azbentonit”ə gətirirlər: “Mənimlə Aydın Məmmədov və Yasin Xəlilov görüşmək istədi. Razı olmadım, mənimlə zavoda gələnlər onlarla görüşdülər. Aşağıda rəhbərliyin adamları başladı mənə yaltaqlanmağa. Guya bu zavodun rəhbərliyi insaflı adamlardır, nə bilim daha nə. Sonda yuxarı qalxıb rəhbərliklə görüşdüm və onların dilindən yazılı izahat aldım”.

Iftixar Ağayev bir müddət zavodda işləyir. Pozulan hüquqlarını bərpa etmək, kompensasiya almaq üçün yenidən rəhbərliklə görüşmək istəyir və hədələnir: “Bir gün işdən çıxıb evə gedəndə, Xırdalanda ”109" adlanan yerdə iki nəfər qara maskalı məni oğurlayıb Sabunçu istiqamətinə apardı. Düz bir ay mənimlə orda qaldılar, yalnız su və çörək verdilər ki, ölməyim. Onların sifətini görə bilmədim, həmişə maskada idilər. Sonda hiylə işlətdim. Onlar dedilər ki, bir yerə şikayət etsəm, məni öldürəcəklər. Onlara dedim ki, artıq gecdir, MTN və Baş Prokurorluğa məlumat vermişəm".

Onun bu hiyləsi köməyinə çatır və onu sərbəst buraxırlar: “Bir müddət evdə qaldım. Sonradan işə çıxdım. Orada öyrəndim ki, girovluqda olan zaman işdəkilərə və məni soruşanlara deyiblər ki, xəstəyəm, evdə yatıram. Zavodda yenidən işimə bərpa olundum, ancaq bu dəfə daha pis. Rəhbərlik başıma gələn sonuncu olayla bağlı harasa şikayət etsəm, anamı və məni öldürəcəyini dedi. Qorxumdan səsimi çıxara bilmədim”.

Iftixar Ağayev bu minvalla 1 il 6 ay zavodda işləyir. Bu ilin iyunun 16-da onu yenə işdən çıxarırlar: “Səbəbsə yenə haqqımı tələb etməyim oldu. Onlar açıq-aydın mənə deyirlər ki, haqqını tələb etmə, kompensasiya istəmə. Nə edim? Barmaqlarımı itirmişəm, həyatım məhv olub”.

Indi Iftixar hüquq müdafiəçisi Ələkbər Məmmədovla bu məsələni ictimailəşdirib Mehriban Əliyevanın diqqətinə çatdırmaq istəyir. Yaxın günlərdə isə problemlərlə bağlı bütün aidiyyəti qurumlara müraciət edəcəklər.

***

Iftixar Ağayev sonuncu dəfə işdən çıxanda Aydın Məmmədova və Yasin Xəlilova deyib ki, başına gətirilən oyunlarla bağlı ölkə başçısı Ilham Əliyevə teleqram vuracaq: “Mənə dedilər ki, Ilham Əliyevi tanımırıq, kimə istəyirsən şikayət et”.

Aydın Məmmədov Ziya Məmmədovun yaxın qohumudu, Yasin Xəlilov isə həm tanışı, həm də yerlisi...

Ramin DEKO

Bakıda daha bir məhəllə uçuruldu; sakinlər yeni ildə evlərindən oldu

«Bizim haqqımızı kəsirlər, ancaq vəzifəli şəxsə dəyərindən artıq verirlər»

Bakıda söküntü-dağıntı bumu davam edir. Şəmsi Bədəlbəyli, Füzuli küçələrinin, Neftçilər prospektinin sakinlərini yurdlarından didərgin salandan sonra növbə Yusif Səfərov küçəsinə çatdı. Sözügedən ünvan Bakı şəhər Baş Polis Idarəsinin yeni binasının yaxınlığında yerləşir.

56 ailənin yaşadığı ərazinin sakinləri 2012-ci ili evlərində qarşılaya bilmədilər. Məcburi surətdə evlərindən çıxarıldılar, az miqdarda kompensasiya ödənildi, razı olmayanlar, etiraz edənlər döyülərək, təhqir edilərək zorla evindən oldu.

Ərazinin əksər sakini müəyyən hədə-qorxularla evlərini tərk etmişdilər. Yerdə qalan 56 sakin isə isti evlərində son günlərini elə ötən ildə gerçəkləşdirdilər...

Prezident kompensasiyası nə deməkdir?

“Dekabrın 29-da bir qrup adam işığımızı, suyumuzu kəsdi. Məcbur etdilər ki, evdən çıxaq, əks halda buldozerin qarşısında qalıb, məhv olacağıq. Öncə inanmadıq, düşündük ki, bu qədər haqsızlıq etməzlər. Ancaq inanmadığımız başımıza bəla oldu. Evləri sökdülər, qadınlı, qocalı, hamını təhqir edib evdən çıxartdılar. Elə həmin gün də söküntü işlərinə başladılar. Məqsədləri iş gününə qədər söküntünü reallaşdırmaq idi. Bu arzularına da çatdılar” - bu sözləri sözügedən ünvanın keçmiş sakinləri deyir. Indi onlar dərd-qübar ilə xarabalıqdan boylanıb ötən günlərinin xiffətini yaşayırlar.

Buradakı bir mərtəbəli binalar 1905-ci ildə tikilib. Heç bir rəsmi sərəncam olmadan evlər uçurulub. Yurdlarının söküləcəyi xəbərini onlara Nəsimi rayon icra hakimiyyəti başçısının müavini Ağəli Əhmədov “muştuluqlayıb”.

Sakinlərə “ədalətsiz kompensasiyalar”, yəni şəhərin bu hissəsində mənzilin dəyərindən xeyli az vəsait təklif edilib. Belə ki, hər kvadrat metr yaşayış sahəsi üçün 1250 manat üstəgəl 20% “prezident kompensasiyası” təklif olunur. Ancaq insanlar “prezident kompensasiyası”nın nə olduğunu soruşanda - hər kvadratmetr üçün əlavə 250 manat adlandırırlar.

35 kvadratmetr yaşayış sahəsi üçün 47 min manat təklif olunub. Iki evi olanın biri qeydə alınıb. Halbuki yaxınlıqdakı yeni binalarda təmirsiz mənzilin bir kvadrat metri 2000 dollardan yuxarıdır. Üstəlik, bu binalarda 80-100 kvadrat metrdən az sahəsi olan mənzillər satılmır.

Ərazidə onlarla qaraj, qaçqın və məcburi köçkün ailələri, bir neçə şirkətin ofisləri, o cümlədən dövlət idarələri sökülüb. Sonuncu sökülən “qala” isə Azərbaycan Dəmir Yolları QSC-nin Bakı yük stansiyasıdır. Indi onun “fatihəsi” oxunur. Fəhlələr isə para-para kərpicləri gətirdikləri maşınlara yükləyib iki-üç günlük “pulsuz” azuqə tapdıqları üçün sevinirdilər.

Ərazidə nəyin tikiləcəyi və kimin tikəcəyi sualına aydınlıq gətirmək mümkün deyil. Yaxınlaşdığımız insanlar “vallah bilmirik” deyib bizdən uzaqlaşırdılar.

Parkmı, göydələnmi, yolmu?

Evləri başlarına uçurulanlar kompensasiyanın ödənilməsinin qeyri-şəffaf həyata keçirildiyini deyirlər: “Apreldə pulu Kapital Banka köçürüblər, ancaq məlum olub ki, orada pul yoxdur. 3-4 ay sonra pulların ”VTB-Azerbaijan" bankında olduğu ortaya çıxıb".

Nəsimi rayon icra başçısının birinci müavini Ağəli Əhmədov mətbuata açıqlamasında bildirib ki, sakinlərə hər kvadratmetr üçün 1500 manatdan kompensasiya təklif olunub və 34 ailədən 16-sı vəsaiti alaraq köçüb. Yalnız sənədi olmayan tikililər üçün əlavə pul tələb edənlər qalıb: “Lakin kompensasiya 1 saylı forma arayışı və mülkiyyət hüququ haqqında sənədlərə əsasən yaşayış sahəsi üçün verilir.

Icra başçısının müavini qeyd edib ki, pullar rəsmi olaraq bank hesablarına köçürülür, həm də komisyon xidmətləri vətəndaşların hesabına ödənilir. O bildirib ki, sözügedən ünvanda yaşayış evləri park kompleksinin tikintisi ilə əlaqədar sökülür.

Ancaq sakinlər buna inanmırlar. Onlar deyirlər ki, burada park adıyla “göydələn” tikəcəklər: “Ona görə də belə edirlər. Məgər park salmaq üçün başqa ünvan tapa bilmirdilər?”.

“Burada elə ailə var ki, onun evinin sahəsi 66 kvadrat metrdir, ona kompensasiya üçün 25 kvadratını hesablayıblar: ”41 kvadrat göydə qalır. 1500 manatdan kompensasiya verilir. Deyirlər ki, hər kvadrat metr üçün 1250 manat, prezidentin ehtiyat fondundan 250 manat əlavə ödəyirlər" - deyir, sakinlər.

Yurdundan didərgin salınanlar bildirirlər ki, burada yaşayan bir neçə vəzifəli sənəddə yazılandan da artıq kompensasiya alıb: “Bir sakin yaşayırdı, prezident qvardiyasında işləyir. Onun evinin sahəsi 22 kvadratmetr idi, ancaq 49 kvadratmetr üçün kompensasiya ödənildi. Belə biabırçılıq olar? Bizim haqqımızı kəsirlər, ancaq vəzifəli şəxsə dəyərindən artıq verirlər”.

Ərazidə yaşayan insanlar parkın, yolun salınacağını deyənlər də oldu, göydələnin tikiləcəyini bildirənlər də.

Birotaqlı evlər nəzərə alınmır

Elə ailələr var ki, onlara bir manatda pul ödənilməyib. Adını da “evin sənədləri yoxdur” qoyublar. Hazırda bu cür ailələrin sayı 10-u ötür. Hamısı da Bakının küçələrində kirayə ev axtarışındadır. Məhkəməyə müraciət edən bir qrup sakinə qarşı daha çox haqsızlıq edilib. Belə ki, sakinlərin xeyrinə qərar çıxarılsa da, məhkəməni saya salan yoxdur. Elə əllərindəki sənəd qarışıq insanlar bayıra atılıb.

Hələ bu harasıdır, Icra hakimiyyəti 30 kvadratmetrlik birotaqlı tikililəri də nəzərə almayıb. Rayon icra hakimiyyətinin 1989-cu il tarixli sərəncamı əsasında qanuni olaraq evlər tikilib. Insanlar bir ətək pul töküb özlərinə ev salıblar, amma...

Əmması odur ki, birotaqlı evlər diqqətlə ölçülüb və fotoşəkli çəkilib. Bu isə mənzillərin alqısı zamanı korrupsiyaya yol verildiyini düşünmək üçün əsas verir. Əks halda heç nəzərə alınmayan otaqlarla bağlı niyə əlavə “iş” görülür ki?

***

“Heç olmasa imkan verəydilər bayramı öz evimizdə keçirəydik. 31 dekabr dünya azərbaycanlıların həmrəylik günü belə qeyd edilir?” - bu kəlmələri evlərindən didərgin salınan vətəndaşlardan ayrılan zaman eşitdik. Onların bu sualını cavabsız buraxıb geri dönürük...

Ramin DEKO